ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΟΣΚΑΡ ΛΑΦΟΝΤΕΝ.

Θέλουμε τράπεζες ταμιευτήρια, όχι ναούς του τζόγου

Είναι γνωστό ότι προβλέψατε την κρίση του ευρώ. Ποια είναι τώρα η εκτίμησή σας; Θα επιβιώσει το ευρώ;
Eάν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις συνεχίσουν να παραπαίουν, δεν νομίζω ότι θα συνεχίσει να υπάρχει για πολύ ακόμη.

Τι θα έπρεπε να συμβεί, κατά τη γνώμη σας, ώστε να σωθεί το ευρώ;
To σύστημα του ευρώ είναι δομημένο εσφαλμένα: Nαι μεν υπάρχει ένα κοινό νόμισμα, αλλά υπάρχει και ανισορροπία μεταξύ της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής και της πολιτικής για τους μισθούς. Αυτό δεν λειτουργεί. Καταρχάς, το γερμανικό ντάμπινγκ μισθών έχει οδηγήσει στο να αγοράζουμε πολύ περισσότερα προϊόντα από τις ευρωπαϊκές χώρες απ’ ό,τι αντίστροφα αυτές από εμάς. Αυτό θα πρέπει να πληρωθεί με δάνεια και οδηγεί στην αύξηση του χρέους. Aν δεν δοθεί ένα τέλος στο γερμανικό ντάμπινγκ μισθών, το ευρώ δεν έχει μέλλον.

Στα σοβαρά, θέλετε να πείτε ότι το ευρώ θα σωθεί από τις αυξήσεις στους μισθούς στην Ευρώπη;
Οι σημαντικές αυξήσεις στους μισθούς στη Γερμανία είναι τόσο απαραίτητες, όσο οι επενδύσεις στις οικονομίες των ασθενέστερων ευρωπαϊκών κρατών. Εφόσον δεν έχουμε πια στη διάθεση μας την αναπροσαρμογή των συναλλαγματικών ισοτιμιών, τα κράτη της ζώνης του ευρώ πρέπει να δεσμευτούν για την ανάληψη πολιτικών για τους μισθούς στην κατεύθυνση της αύξησης της παραγωγής.

Ο υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε είναι, σύμφωνα με τις δηλώσεις του, πεπεισμένος ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έθεσε υπό έλεγχο την κρίση χρέους με τα μέτρα που σχεδιάστηκαν στη σύνοδο κορυφής των Βρυξελλών για την αναμόρφωση της ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης. Πώς εκτιμάτε εσείς την κατάσταση;
Πρόκειται για πλήρη παραγνώριση της κατάστασης. Οι τράπεζες τα έχουν καταφέρει τώρα, να υποδείξουν τα κράτη ως υπαίτια για τη διαταραχή. Δυστυχώς, οι περισσότεροι πολιτικοί παπαγαλίζουν αυτή την ανοησία. Προ δύο χρόνων, οι πολιτικοί, άνδρες και γυναίκες, του κόσμου είχαν αναγνωρίσει, ότι ο απελευθερωμένος τραπεζικός κλάδος είχε προκαλέσει τεράστιες πρόσθετες δαπάνες, επειδή οι τράπεζες έπρεπε να σωθούν. Με άλλα λόγια: Ο απελευθερωμένος τραπεζικός κλάδος είναι μια τεράστια μηχανή χρέους. Εάν δεν εξαλειφθεί αυτή η μηχανή, με τον περιορισμό των τραπεζών και τη θέσπιση αυστηρών κανόνων, το χρέος θα αυξάνεται διαρκώς περισσότερο.

Για την κρίση ευθύνονται επομένως κυρίως οι τράπεζες. Δεν είναι υπερβολικά απλουστευτική αυτή η αντίληψη; Πολλές χώρες της ΕΕ ζούσαν στο παρελθόν πάνω από τις δυνατότητές τους, ξόδευαν περισσότερα χρήματα από όσα εισέπρατταν, μεταξύ άλλων και για να μοιράζουν κοινωνικές παροχές. Έτσι όμως οδηγήθηκαν από μόνες τους στην εξάρτησή τους από τις χρηματαγορές.
Όχι. Το παράδειγμα της Γερμανίας –θα αναφέρω μόνο την HRE, την Commerzbank, την IKB και τις τράπεζες των κρατιδίων– δείχνει ότι η έκρηξη που ξεκίνησε από τις τράπεζες δεν έχει σε τίποτα να κάνει με τις κοινωνικές παροχές. Η Ιρλανδία και η Ισπανία, προτού πέσουν έξω οι τράπεζές τους, δεν είχαν πρόβλημα χρέους. Θα ήταν μοιραίο λάθος αν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θεωρούσαν και πάλι ότι το βασικό πρόβλημα είναι οι κοινωνικές παροχές. Έτσι οδηγούμαστε σε μια παράλογη πολιτική: Αντί να απαλλαγούμε επιτέλους από τη δικτατορία των χρηματαγορών, εφαρμόζεται στις χώρες της ΕΕ η Ατζέντα 2010. Το αποτέλεσμα είναι ότι η οικονομία στραγγαλίζεται και τα χρέη αυξάνονται ολοένα και περισσότερο. Αυτή τη στιγμή έχουμε δύο γενεσιουργές αιτίες του χρέους: τις τράπεζες, από τη μια πλευρά, και τους Άνγκελα Μέρκελ και Νικολά Σαρκοζί με τα προγράμματα λιτότητας που επιβάλλουν, από την άλλη.

Η Γερμανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα προτίθεται να χορηγήσει επιπλέον πιστώσεις ύψους έως και 45 δισ. ευρώ στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, αλλά απαιτεί γι’ αυτό την έγκριση του γερμανικού Κοινοβουλίου. Επιπλέον πιστώσεις, αυτό θα πρέπει να σας βρίσκει σύμφωνο.
Αυτές οι προτάσεις δεν λύνουν το πρόβλημα. Για να απαλλαγούν τα ευρωπαϊκά κράτη από την εξάρτησή τους από τις χρηματαγορές, θα πρέπει να μπορούν να δανείζονται χρήματα απευθείας από την ΕΚΤ, εννοείται με αυστηρούς όρους. Επιπλέον, θα πρέπει να υπάρξει σημαντική περικοπή των στρατιωτικών δαπανών. Η τραγική ειρωνεία είναι ότι οι καλύτεροι πελάτες της γερμανικής βιομηχανίας όπλων είναι ακριβώς οι χώρες του ευρώ που βρίσκονται σε κρίση, η Ελλάδα και η Πορτογαλία. Προπάντων χρειαζόμαστε έναν ευρωπαϊκό φόρο επί της περιουσίας. Η περιουσία των ευρωπαίων εκατομμυριούχων είναι σχεδόν τόση όσο και το συνολικό χρέος των ευρωπαϊκών κρατών.

Το μοντέλο που προτείνετε θα σήμαινε ενδεχομένως αύξηση του πληθωρισμού. Πολλοί Γερμανοί πολίτες φοβούνται ήδη ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Πώς τους απαντάτε;
Τα τελευταία χρόνια έχει καταστεί σαφές ότι, παρά τον εκτροχιασμό των χρηματαγορών και την κερδοσκοπία σε πρώτες ύλες, όπως το πετρέλαιο και τα τρόφιμα, ο πληθωρισμός δεν έχει φτάσει στα επίπεδα προηγούμενων δεκαετιών. Πληθωρισμός υπάρχει, απλουστευτικά μιλώντας, όταν μπαίνουν περισσότερα χρήματα στο πορτοφόλι των απλών ανθρώπων. Το γερμανικό μισθολογικό ντάμπινγκ, οι περικοπές σε συντάξεις και κοινωνικές παροχές είχαν ως αποτέλεσμα να μην μπορεί να γίνεται λόγος για κάτι τέτοιο.

Όπως δήλωσε ο γερμανός πρόεδρος Κρίστιαν Βουλφ, οι μέχρι τώρα λύσεις για τη νέα τάξη των χρηματαγορών αποδείχτηκαν «πολύ μικρές για το μέγεθος των προβλημάτων που μας απασχολούν». Ποια θα μπορούσε να είναι μια αποφασιστική λύση;
Ένας κλασικός φιλελεύθερος θα σας έλεγε τώρα ότι όλες οι τράπεζες πρέπει να γίνουν τόσο μικρές ώστε να μην είναι σημαντικές για το σύστημα. Αυτό θα σήμαινε, για παράδειγμα, ότι η Ντόιτσε Μπανκ δεν θα έπρεπε να έχει έναν ισολογισμό της τάξης των 2.000 δισ. ευρώ, αλλά το πολύ των 200 δισ. ή ακόμη μικρότερο. Εμείς ως Αριστερά είμαστε υπέρ ενός δημόσιου και αυστηρά ρυθμιζόμενου τραπεζικού συστήματος. Με λίγα λόγια, θέλουμε ταμιευτήρια αντί για ναούς του τζόγου. Μόνον έτσι μπορούμε να σταματήσουμε το γιγαντιαίο μηχανισμό που καταστρέφει τις αποταμιεύσεις.
Ο διακεκριμένος οικονομολόγος του Χάρβαρντ Μάρτιν Φέλντσταϊν έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το ευρώ συνιστά ένα ακριβό πείραμα που συνεπάγεται μεγαλύτερες ζημίες απ’ ό,τι οφέλη. Μήπως η νομισματική ένωση ήταν ένα ιστορικό λάθος;
Το σύστημα του ευρώ οικοδομήθηκε εξαρχής λάθος. Χωρίς μια συντονισμένη οικονομική, κοινωνική και δημοσιονομική πολιτική και προπάντων χωρίς το συντονισμό της μισθολογικής πολιτικής, δεν μπορεί να λειτουργήσει ένα κοινό νόμισμα. Όταν οι μισθοί στην ευρωζώνη αποκλίνουν τόσο πολύ μεταξύ τους όσο τα τελευταία χρόνια, τότε το εργαλείο της υποτίμησης και ανατίμησης των νομισμάτων είναι απαραίτητο.

Η Άνγκελα Μέρκελ θα κάνει την Τετάρτη (σ.σ. την περασμένη Τετάρτη) δηλώσεις για τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της περασμένης εβδομάδας. Τι περιμένετε από την Καγκελάριο;
Να επαναλάβει τα λάθη της. Η κυρία Μέρκελ –βλέπε τις πρόωρες εξαγγελίες της για τη συμμετοχή των ιδιωτών πιστωτών και την τωρινή της υπαναχώρηση σε αυτό το ζήτημα– δεν καταλαβαίνει την αντίδραση των χρηματαγορών. Επειδή τα ευρωπαϊκά κράτη δεν αποσυνδέθηκαν πριν από αυτή την εξαγγελία από τις χρηματαγορές, η καγκελάριος συνέβαλε στο γεγονός ότι τα επιτόκια συνέχισαν κατ’ αποτέλεσμα την ανοδική τους πορεία. Εκτός αυτού, δεν καταλαβαίνει –βλέπε την περίπτωση της Ελλάδας– ότι δεν μπορεί να βγει κανείς από την κρίση περικόπτοντας δαπάνες. Μαζί με τον γάλλο πρόεδρο Σαρκοζί στραγγαλίζει την ελληνική οικονομία. Έτσι μειώνονται δραματικά τα έσοδα του ελληνικού κράτους, και πρέπει να παίρνει ολοένα μεγαλύτερα δάνεια. Αυτή την παράλογη συνταγή θέλει να την επιβάλει η Μέρκελ και στα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη.

Μα με συγχωρείτε, κύριε Λαφοντέν, αλλά πώς αλλιώς μπορούν να βγουν από την κρίση αυτές οι χώρες που έχουν χρέη δισεκατομμυρίων, εάν όχι εξοικονομώντας δαπάνες;
Μόνο όταν αναπτύσσεται η οικονομία, αυξάνονται τα έσοδα το κράτους και μειώνονται τα έξοδα. Το κράτος δεν είναι σαν τη νοικοκυρά. Όταν η νοικοκυρά ξοδεύει πολλά, μπορεί κάνοντας οικονομία να ισορροπήσει και πάλι τον προϋπολογισμό της, επειδή τα έσοδά της παραμένουν τα ίδια. Όταν ένα κράτος –βλέπε Ελλάδα– κάνει οικονομία σε λάθος στιγμή, καταρρέουν τα φορολογικά έσοδα και τα χρέη γίνονται ολοένα και μεγαλύτερα. Πιο αποτελεσματική από την εξοικονόμηση δαπανών είναι η αύξηση των εσόδων μέσα από μια δίκαιη φορολογική πολιτική που θα μεταφέρει τα βάρη σε όσους έχουν μεγάλη περιουσία και υψηλά εισοδήματα.



Μετάφραση από το «Spiegel
online» (16/12/2011): Βέρα Αρμένη, Σταυρούλα Μανώλη

epohi