Μερκαντιλισμός (εμποριοκρατία) (16αι. - 17αι.)

ΣΧΟΛΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Προ - Κλασσικοί Οικονομολόγοι

Μερκαντιλιστές

Ο Μερκαντιλισμός χωρίζεται σε δυο φάσεις:

Στην πρώτη φάση επικρατεί το κράτος και έχοντας ως στόχο την ενίσχυση των κρατικών ταμείων επιβάλει δασμούς στους εμπόρους και προσπαθεί να αυξήσει την ποσότητα του χρήματος.Έτσι έχουμε το σύστημα του νομισματικού ισοζυγίου.

Τα χαρακτηριστικά του νομισματικού ισοζυγίου είναι ο έλεγχος από το κράτος στο χρήμα. Αυτό γιατί το χρήμα θεωρείται ο πλούτος του έθνους και η πηγή του είναι το εξωτερικό εμπόριο στις αρχές του 16ου αιώνα η Αγγλία είναι αγροτική χώρα και εμπορικά υπανάπτυκτη σε σχέση με την Ισπανία την Ιταλία και την Ολλανδία. Εξάγει πρώτες ύλες όπως μαλλί δέρματα μέταλλα και εισάγει έτοιμα προϊόντα. Kάθε συνναλαγή υπόκεινται σε κρατικό έλεγχο. Επιβάλει δασμούς στις εξαγωγές και τις εισαγωγές ώστε να μην διαφεύγει το λιγοστό χρήμα εκτός συνόρων. Με το νόμο περι απασχόλησης το κράτος ελεγκτικά το ελεγκτικά το εσωτερικό εμπόριο και την αύξηση του χρήματος εντός συνόρων. Όμως οι δασμοί σταλθήκαν τροχοπέδη στην παραπέρα ανάπτυξη γιατί το σύστημα νομισματικού ισοζυγίου μετατράπηκε σε σύστημα εμπορικού ισοζυγίου Άγγλοι μειώνουν την εξαγωγή του μαλλιού και αρχίζουν την εξαγωγή ημικατεργασμένων υφασμάτων.Οι Άγγλοι έμποροι βγαίνουν τώρα έξω και ανταγωνίζονται τις άλλες εμπορικές δυνάμεις. Αυτό το άνοιγμα στις αγορές αναγκάζει την Αγγλία να ακολουθήσει ενεργεί αποικιακή πολιτική, όπως ίδρυση νέων αποικιών συνάψει εμπορικών συμφωνιών και πόλεμος.

Στην δεύτερη φάση, του ύστερου μερκαντιλισμού το κύριο χαρακτηριστικό του είναι το σύστημα του εμπορικού ισοζυγίου και ο προστατευτισμός.

Σε αυτήν την φάση το μαλλί χάνει την κυριαρχία του από το ύφασμα και το σύστημα του κεφαλαίου προκαλεί κοινωνικές διαμάχες μεταξύ καπιταλιστών και γαιοκτημόνων.Ακόμη αναπτύσσεται ο προστατευτισμός και αυτό γίνεται με την συμμαχία του κράτους και των εμπόρων.

Είναι ξεκάθαρο, ότι κύριο χαρακτηριστικό του Μερκαντιλισμού είναι πως όταν οι άλλοι εξάγουν τότε πουλάμε όσο το δυνατό φθηνότερα, γιατί και οι άλλες ανταγωνιστικές χώρες μπορεί να έχουν το ίδιο απόθεμα με εμάς και προσπαθούμε να μην χάσουμε από τις εξαγωγές. Συνειδητοποιούμε, λοιπόν πως η εξαγωγή των βιομηχανικών προϊόντων είναι πιο επικερδείς από την εξαγωγή πρώτων υλών και αυτό λόγω της διαφοράς των τιμών.

Χαρακτηριστικοί εκπρόσωποι των μερκαντιλιστών ήταν οι εξής:

Thomas Mun: Ο Mun δεν αμφισβητεί ότι το χρήμα είναι ο πλούτος του έθνους αλλά λέει ο πλούτος ότι επιτυγχάνεται καλύτερα με τη βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου μέσα από την ανάπτυξη του εξωτερικού εμπορίου.

Dudley North: O North λέει ότι το εμπόριο είναι ανταλλαγή προιόντων με άλλα προιόντα προς κοινό όφελος των συναλλασσόμενων δηλαδή ανταλλαγή αξιών χρήσης άρα δεν υπέφερε το εμπόριο από έλλειψη χρήματος αλλά από διακοπή μιας συνεχούς ροής των εμπορευμάτων δηλαδή των αξιών χρήσης. Είναι υπέρ ενός παγκόσμιου εμπορίου όσο τον δυνατόν ελεύθερο που θα διεξάγεται χωρίς περιορισμούς και κατά περιορισμών που βάζει το κράτος στο εξωτερικό εμπόριο για συγκράτηση χρήματος και στο νομικό περιορισμό για το ύψος του επιτοκίων.

William Petty: Στην ουσία αρθρώνει και κάνει να αναδυθεί η θεωρία της αξίας και υποστηρίζει ότι οι συχνές και απότομες διακυμάνσεις οφείλονται στις τυχαίες σχέσεις ζήτησης και προσφοράς και εμφανίζει τα πρώτα στοιχεία προσφοράς και ζήτησης σχηματισμός τιμών τυχαίας φύσης αντικατοπτρίζεται στη θεωρία τους κόστους παραγωγής.

James Stewart: Είναι από τους τελευταίους μερκαντιλιστές και χώρισε την τιμή του εμπορεύματος σε πραγματική αξία (=κόστος παραγωγής) και σε κέρδος επί της μεταβίβασης του προιόντος

Τα κόστη παραγωγής είναι αξία πρώτων υλών ,παραγόμενες μονάδες , αμοιβή εργατών και εργαλείων=>διαμόρφωση της τιμής της κατασκευή

τιμή κατασκευή>πραγματική αξίας και η διαφορά είναι το κέρδος του παραγωγού

King: Οι διακυμάνσεις της προσφοράς είναι πολλαπλάσιες των διακυμάνσεων των τιμών

και η φυσική τιμή εξαρτάται από ενδιάμεσους παράγοντες

Η εργασιακή θεωρία της αξίας λέει ότι το μέγεθος της αξίας της ενός προϊόντος εξαρτάται από την αξία της εργασίας που καταναλώνεται για την παρασκευή του.

Ο μερκαντιλισμός συνολικά δεν μπορεί να θεωρηθεί ενοποιημένη θεωρία των οικονομικών. Δεν υπήρξε κανένας συγγραφέας mercantilist που παρουσιάζει ένα πρωταρχικό σχέδιο για την ιδανική οικονομία, δεδομένου ότι Adam Smith θα έκανε αργότερα για τα κλασσικά οικονομικά. Μάλλον, κάθε συγγραφέας mercantilist έτεινε να εστιάσει σε έναν ενιαίο τομέα της οικονομίας.